Yaya Geçidine Düzenleme

 

            Karayolu trafik kazaları önemli bir halk sağlığı problemi ve önde gelen ölüm nedenidir. Her yıl dünyada yaklaşık 1,2 milyon insan ölüyor ve milyonlarca kişi yol kazaları sonucunda yaralanma ve sakat kalma ile karşı karşıya kalıyor. Emniyet kemerleri, kasklar ve çocuk korumaları binlerce hayat kurtardığı gibi uygun hız limitlerinin uygulanması, daha güvenli altyapı oluşturulması, kandaki alkol konsantrasyonunun sınırlandırılması ve iyileştirilen araç güvenliği kazaları azalttığı gibi ölüm oranlarını da düşürmede etkili olmaktadır.

            Hız yönetimi, karayolu güvenliğini arttırmada çok önemli bir araçtır. Birçok sürücü, dâhil olduğu riskleri ve çoğu zaman algılanan riskleri tanımıyor, bilmiyor. Motorlu taşıt hızını azaltmak karayolu kullanıcısı karışımı (yayalar ve bisikletliler) için özellikle önemlidir. Bununla birlikte, araç hızlarının azaltılması genellikle daha az kirliliğe ve düşük yakıt tüketim açısından faydalar sunar, hem de daha az yaralanmalara, maddi ve manevi kayıplara yol açar.

            Hızın korunmasız yol kullanıcıları üzerindeki etkisi, insanların güvensiz hızlarda araç kullanmaları ve hız yönetiminin faydaları ele alınsa ve hızdaki küçük düşüşlerin bile güvenlik üzerindeki etkisi bilinse sanırım birçok hayat kurtulur.

            Bireysel sürücülerin hızlanmasının birçok nedeni vardır. Daha yüksek hızlarda sürüş kısa bir seyahat süresinin anında 'ödülünü' (pratikte olmasa da bir algı olarak) sunar. Bireysel seyahatlerin koşulları sürücünün hız seçimini etkileyebilir. Örneğin, araç bir işverene aitse, sürücü daha yüksek hızlarda sürmeye başlayabilir. Bir kişi baskı altındaysa veya acele etme ihtiyacı duyuyorsa güvenli olmayan hızlar seçilebilir. Bazen sürücüler sadece eğlence olsun diye hızlanırlar. Onlara sorduğunuzda farkında olmadıklarını söylerler.

            Bazı araştırmacılar insanların her zaman riskli davranış seviyesini optimize etme eğiliminde olduklarına inanıyor - güvenli yollarda daha hızlı sürmeyi seçecekleri gibi- . Yapılan anketlerde hızın kimileri için heyecan veya başarı hissi verdiği bazılarına ise kendilerini beceri açısında ortalamanın üzerinde gördüklerini belirtikleri çıkmıştır. Bununla birlikte nakliyeciler ve uzun yol otobüs firmaları zorlu tarifelerde yolcuları ve malları almak için yarışırlar.

            Taşıt sayılarındaki artış ve artan ekonomik gelişmeler çerçevesinde yolculuk sürelerini ve tıkanıklığı azaltmak için yolları daha yüksek standartlarda inşa etme ihtiyacını doğurmaktadır. Bu daha yüksek hızlar anlamına gelir ki uygun önlemler alınmadıkça, her türlü yol kullanıcısı için kazalar artacaktır.

Ben burada yaya geçitlerine odaklanacağım ve çözüm-öneri vermeye çalışacağım.

            Araştırma gösteriyor ki savunmasız (korumasız) yol kullanıcıları (yayalar), 30 km/s hızla seyahat eden bir araba çarptığında hayatta kalırken 50 km/s hızla seyahat eden bir araba çarptığında ise çoğunlukla kaza ölümle sonuçlanır.

            Bir çocuk kendisine yaklaşık 13 metre mesafe bulunan ve 30 km/s hızında giden bir aracın önüne yola çıkarsa araç, çarpmadan önce durur. Ancak araç hızı 50 km/s ise, sürücünün reaksiyon süresi içerinde kat ettiği mesafe (14 metre) çocuğa olan mesafeden daha fazla olacağı için çarpma ve hayatta kalma şansı çok düşük olacaktır.

            Ülkemizde şehir içi (meskûn mahal) hız limiti çoğunlukla 50 km/s olup, bazı yollarda özellikle bulvar veya tek şeritli yollarda 60-70 km/s olmaktadır. Bunun yanı sıra %10 hız artışı uygun kabul edilmekte; yani sırasıyla 55-66-77 km/s hızları bulmakta. Bilindiği gibi aracın durma mesafesi; sürücünün reaksiyon (fark edip fren pedalına basma) süresinde aldığı mesafe ile fren yapma (aracın tamamen durma) süresinde aldığı mesafenin toplamıdır. Resimden de anlaşılacağı gibi şehir içi 3 hız limitinde + %10 dâhil durma mesafeleri;

a.  50 km/s reaksiyon mesafesi: 14 mt.+Fren mesafesi: 14 mt. = 28 mt. durma mesafesi(55 km/s: 35 mt.)

b.  60 km/s reaksiyon mesafesi: 17 mt.+Fren mesafesi: 20 mt.= 37 mt. durma mesafesi (66 km/s: 45 mt.)

c.  70 km/s reaksiyon mesafesi: 19 mt.+Fren mesafesi: 28 mt.= 47 mt. durma mesafesi (77 km/s: 59 mt.)

               Yaya karşıdan karşıya geçerken yoldaki araç 50 km/s hızın üzerinde gidiyorsa araç ile kendisi arasındaki mesafe 27 mt.nin altında ise kaza yayanın ölümü ile sonuçlanır. Tabi burada sürücü 1 sn.de reaksiyon gösterir frene basar, yol kuru, lastiklerin durumu da 7 mm diş derinliğinin altında değil ise… 1 sn. gecikmesi demek durma mesafesine 13,88 mt. İlave edilmesi demektir. Yani iş işten geçmiş oluyor. Kısaca 50 km/s hız şehir içi ölümcüldür.
            Resimde Adana Turgut Özal Bulvarı görülmekte olup, 3,5 şerittir. 3 şerit trafiğe açık yarım şerit ise park şerididir ve yaklaşık 11 mt.dir. Bir insanın yürüme hızı (eforlu yürüme) 5 km/s olarak kabul edilir  buda yaklaşık saniyede 1,4 mt.dir. Diğer bir deyişle saniyede 2 adım.

            Bu hesapla gidecek olursak yaya söz konusu bulvarın 1 nolu şeridini 2,16 saniyede geçer ve o anda bir araç eğer 66 km/sa hıza yakın seyrediyorsa aynı saniyede (2,16 sn.) 40 mt yol alırken sürücü yayayı an itibariyle fark edip frene bassa 45 mt. de durur. Bu arada 1 sn. frenlemede gecikse durma mesafesine 18 mt. ekleyin, yol yağışlı ise bu değerleri ikiye katlayın. Bir de yaya atletik ve saniyede 2 adım atıyorsa. Yayanın ölümcül kazadan kurtulması için sürücünün fark ettiği yer ile yaya arasında 45 mt.den fazla olması gerekir. Bir başka deyişle yaya ile araç arasındaki mesafe eğer 40 mt. ise yaya 1.şeridi geçemeden ölümcül darbeyi alma ihtimali kaçınılmazdır. Bu hesaplamada 1 numaralı şeritten araç geliyor ve diğer şeritler boş olacak şekilde ön görüldü. Ya 3 şerit de dolu olsaydı?

Çözüm ve Öneriler:

1.Öneri:   Hız şehir içi 30 km/s olmalı,

2.Öneri:   Yol üzerine yaya geçidi öncesi tümsek hız kesici inşa edilmeli,

3.Öneri:   Yol üzerine gürültü yapan yola dik şeritler inşa edilmeli,

4.Öneri:   Üst ve alt yaya geçitleri inşa edilmeli.

5.Öneri:   Tüm yaya geçitleri ışıklı kavşaklarda olmalı,

6.Öneri:  Yaya geçidine radarlı erken uyarı sistemi yapılmalı; sistem yol üzerinde geçide doğru ilerleyen aracın hızını ölçer ve yayanın güvenli bir şekilde karşı tarafa geçebileceğini hesaplayarak yayayı geçmesi için sesli ve ışıklı uyarır.

Özet:

• ·         Çarpma riski ve çarpma sonucu ciddi yaralanma olasılığı araç hızı arttıkça artar.
• ·         Hız limitlerini azaltmak, çarpışma, ağır yaralanma ve ölüm oranlarını düşürür.
• ·         Yayaların çoğu, 30 km/s hıza kadar seyahat eden bir araba çarptığında hayatta kalır.
• ·         Yayaların çoğu, 50 km/s hızla seyahat eden bir araba çarptığında öldürülür.
• ·         Ortalama hızda % 5'lik bir artış, tüm yaralanma kazalarında yaklaşık % 10'luk bir artışa ve ölümcül kazalarda % 20'lik bir artışa yol açmaktadır.

Not: Bir gurup araştırmacı Yeni Zelanda'daki polis kararlarına dayanarak 2002 yılında tüm ölümlerin % 31'inin ve ciddi yaralanmaların % 17'sinin aşırı hızdan kaynaklandığını tespit etmiş.  Ve aynı araştırmacılar sadece kırsal yollarındaki ortalama hızın sadece 4 km/s azalması durumunda, toplam trafik kazası ölüm sayısının yaklaşık % 15 oranında düşeceğini ve yaralanma sayısının da % 8 oranında düşeceğini hesaplamışlardır. Bu da Yeni Zelanda'da yaklaşık 45 ölüm ve 480 yaralanmanın önlenebileceği anlamına gelmekte olup hızın azaltılmasının ölümcül ve ciddi yaralanma oranları arasındaki büyük etkisini ortaya koymaktadır. Hız sınırının düşürüldüğü veya yeni bir sınırın getirildiği birkaç ülkede (Güney Afrika, Belçika, Finlandiya, Fransa, İngiltere, Almanya, ABD ve Yeni Zelanda) yapılan çalışmalar gözden geçirildiğinde trafik kazalarında % 8 ila % 40 oranında azalma olduğu görülmüştür. Bununla birlikte Amerika'da yapılan araştırmalar, hız sınırlarını 65'ten 70 e, 70'ten 75 mil/saat'e yükselten eyaletlerde trafik kazası ölümleri, hız sınırlarını değiştirmeyen eyaletlerdeki ölüm oranlarına göre sırasıyla % 35 ve % 38 arttı göstermiştir.