Hijyen Hakkında Herşey

            

Vikipedi Hijyeni, “sağlıklı bir yaşam için yapılan faaliyetlerin ve alınan önlemlerin tümü” olarak açıklar. Aslında bir sağlık bilimidir ve sağlığın korunmasını ve korunan sağlığın sürdürülmesini amaçlar.

            Herkesin bildiğini değil bilmediğini yazarsam sanırım daha etkili ve faydalı olurum. 

Şöyle ki;

            Yetersiz ev içi veya kişisel hijyenden kaynaklanabilecek birçok hastalık vardır.  Yetersiz hijyen ile kötü hijyeni yani yapılmayan temizliği kastediyorum.

Yetersiz ev hijyeni;

·         Tuvaleti temizlememek

·         Çöplerden kurtulmamak

·         Sık çamaşır ve yatak takımı değiştirmeme

·         Yiyecekleri doğru şekilde saklamamak

Yetersiz kişisel hijyen;

·         El yıkamamak

·         Duş almamak

·         Saç yıkamamak

·         Tırnakları kesmemek

     Birçok bakteri, virüs ve parazit insanların bağırsaklarında bulunabiliyor ve yeterince temizlenmeyen tuvaletler bunların mekânı durumunda. Tuvaletler ne kadar temiz olsa da ellerimizi mutlaka çok iyi yıkamalıyız ve bir de tırnakların uzun olması daha çok mikrop barındırmaya yol açtığını unutmayalım. Tırnak ne kadar uzun ise bi o kadar fazla risk altındasın demektir. Hatta

bir fırça yardımı ile tırnak araları temizlense çok daha iyi olur. Adı üstünde çöp, her şeyi atarız yemek artıkları en tehlikeli olanlardır ve sabaha bırakmadan çöplerden kurtulmalıyız. Atarken dahi kapalı bağlanmış çöp poşetleri en uygunu olacaktır. Yemek atıklarında oluşan bakterilerden dolayı ağzı açık çöpler çok koku yayar, hem de hastalıklara davetiye çıkartır. Aile bireylerimizden herhangi birine bazı hastalık yapan mikropların kullandığımız eşyalardan bulaştığını bildiğimize göre önlemek için sık çamaşır ve yatak takımı değiştirmeliyiz. Özellikle mikroplar rutubeti ve ısıyı severler yani iç çamaşırlarımız -sık değiştirmezsek- onlar için çok uygun olacaktır. Vücudumuz özellikle saçlarımız dış kirlenmeye her zaman maruz kalır ve vücut ısısı da mikropların yaşaması ve üremesi -her 20 dk.da bakteri üreyerek iki katına çıkar- için uygun olduğuna göre risk altında olduğumuzu yani her an hastalanmaya maruz kalacağımızı unutmayalım. O sebeple mümkünse her gün veya gün aşırı duş almalı saçlarımızı yıkamalıyız.

            Çevremizi, kendimizi temizledik ama bitmedi eğer yiyecekleri doğru bir şekilde saklamazsak yine risk altındayız demektir. Gıdaları uygun yerlerde uygun koşullarda saklamalıyız. Mikroplar En hızlı şekilde vücut ısısı olan 36 ° C ile 38 ° C arasında çoğalırlar. Mikroplar 5 ° C nin altında ölmez ancak üremezler 60 ° C nin üzerinde birçoğu ölür. Dolaptan çıkartılmış pişirilmiş ürünler hızlı bir şekilde 60 ° C nin üzerine çıkartılarak ısıtılmalıdır. Gıdalar türüne göre depolanmalıdır. Örneğin: Süt ve süt ürünleri, et ve balık gibi yüksek riskli yiyecekler buzdolabında veya derin dondurucuda saklanmalıdır. Yiyecekler asla sıcaklığı tehlikeli bölgelerde bırakılmamalıdırlar. Taze meyve ve sebzeler gibi yiyecekler, soğukta saklandıklarında daha uzun süre dayanır ve buzdolabında saklanmalıdır. Un, kahvaltı gevrekleri ve pirinç gibi kuru yiyeceklerin zararlı böcekler tarafından saldırıya uğramaması için kapalı kaplarda saklanması gerekir. Tavuk yemeği buzdolabında sadece 2 gün bekletilmeli, daha fazla değil ve bir kez ısıtılmalıdır. Unutmayalım; tüm hastalıkların bulaşması fiziki olarak meydana geliyor ve temizliğin bilerek veya bilmeyerek yeterince yapılmamasından kaynaklanıyor.
   

  Şimdi de Lokanta/restoran, okul kantinleri ve yemekhaneler de yapılması gerekenlerden bahsedeyim. Bu yerler mikropların besinlere bulaşmasının çok kolay olduğu yerlerdir. Yemek hazırlama yerleri ile bulaşıkhaneler birbirinden bağımsız yerler olmalı buralarda çalışanlar üzerindeki çalışma kıyafetleri ile diğer bölümlere girmemeli, eğer girmesi gerekiyorsa en azından ayakkabılarını çalışma yerinde bırakıp diğer bölgeye başka ayakkabı giymeli. Çalışanlar mutlaka eldiven, önlük, bere, maske ve bölgeye uygun ayakkabı kullanmalı ve periyodik olarak doktor muayenesine tabi tutulmalıdır. Beyaz et, deniz ürünleri, kırmızı et, sebze ve meyve ile süt ürünlerinin doğrandığı, işlendiği tezgâh/tahtaları ile bıçakları ayrı olmalıdır. Üretilen ürünler en az 72 saat ayrı ayrı kapalı numune kaplarında buzdolabında muhafaza edilmelidir.

Eğer zamanınız varsa lütfen aşağıdakileri de okuyun.

Yetersiz iç ve kişisel hijyenden kaynaklanan mikrop ve parazitlerin neden olduğu hastalıklar;

Bakteriyel Gurubu;

·         Gıda zehirlenmesi

·         Gastroenterit

·         Campylobacter'ın neden olduğu ishal

·         Zatürre

·         Trahom

·         Cilt enfeksiyonları

Viral Gurubu;

·         Hepatit A

·         Gastroenterit

·         Soğuk algınlığı ve grip

Parazit Grubu

·         Giardiyazis

·         Uyuz enfeksiyonu

·         Pediculosis (kafa biti enfeksiyonu)

·         Kancalı kurt enfeksiyonu

·         İplik kurdu enfeksiyonu

·         Yuvarlak kurt enfeksiyonu (strongyloides)

Hastalıklar doğrudan (dışkı-oral yol; kişiden kişiye veya evcil hayvandan kişiye temas yoluyla) veya dolaylı olarak (insanlarla veya yiyecekleriyle temas eden malzemelerin kullanılması, mikrop içeren havadaki nem damlacıkların solunması, kirli yiyeceklerin yenmesi) insanlara bulaşır.

·         Gıda zehirlenmesi

Belirtisi en az 1-8 saatte ile en çok 1-5 gün içerisinde olur. Genellikle mide bulantısı, kusma, mide krampları, ishal (kanlı olabilir), ateş ve baş ağrısı belirtisi gösteren Stafilokok, Salmonella, Clostridium, Campylobacter vb. bakterilerden kaynaklanır. Bu bakteriler cilt yaraları, enfekte -mikrop kapmış- olmuş gözler, burun ve tükürük salgıları, tüm canlıların bağırsaklarında bulunduğuna göre başkasının havlusunu, eşyalarını kullanmayla ve onlara temasla bulaşmaktadır. Pastörize edilmemiş/kaynatılmamış sütten, yetersiz pişirilmemiş besinlerden, aynı doğrama tahtaları ve bıçakları kullanmayla bulaşabildiği unutulmamalıdır. Bazı bakteriler yüksek ısıya maruz kalma ile yok olurken bazı bakteriler ise bertaraf (itlaf) yolu ile yok olur.

·         Zatürre

Zatürre (pnömoni) akciğer dokusunun (hava keseciklerinin) iltihaplanmasıdır. Hastanın kendi ağız, boğaz veya sindirim kanalında bulunan mikropların, bakterilerin akciğere ulaşmasıyla meydana gelmektedir. Hapşırık ve öksürükle yayılabildikleri gibi, ağız ve burun salgılarıyla bulaşmış bardak, mendil, çatal-kaşık, kapı kolu gibi eşyalar aracılığıyla diğer kişilere geçebilirler. Belirtileri; öksürük, kirli, iltihaplı balgam, üşüme titreme, ateş, eklem ve kas ağrısı, halsizlik ile kendini gösterir.

·         Trahom

Göz zarını, korneayı ve gözkapaklarını saran, genellikle süreğen bir çeşit göz hastalığıdır. Göz ve göz kapaklarının hafif kaşıntı ve tahriş olması ile başlar. Göz kapaklarında şişme görülür. Hastalık korneaya bulaşmışsa ışığa bakıldığı zaman hassasiyet ve ağrı meydana gelir. Kişinin göz ve burun salgılarıyla, direkt temas sonucu, hastanın salgılarıyla kirlenmiş eşyaları, kıyafetleri ve havlular gibi araçlarla bulaşabildiği gibi bulaşmasında karasinekler de önemli rol oynar.

·         Cilt enfeksiyonları

Deri ve yumuşak doku enfeksiyonları impetigo, follikülit, fronkül, karbonkül, sellülit olarak isimlendirilir ve büyük çoğunluğu ciltte bulunan stafilokok ve streptokok cinsi mikroorganizmalar/bakteriler meydana gelir.

·         Hepatit A

Hepatit A virüsünün neden olduğu iltihabi karaciğer hastalığıdır. Virüs sağlam kişilere hastalığı taşıyanların dışkısından (mikroskobik miktarlarda olsa dahi) bulaşmış yiyecek ve içeceklerin kaynatılmadan çiğ ya da az pişmiş olarak tüketimi, virüsü taşıyan kişilerle doğrudan temas (cinsel yol dâhil), kişisel eşya teması (çocuk bezi, çamaşır ve havluları v.b.) ve klorlanmamış havuzlarda yüzme nedeniyle bulaşabilir. 15-50 gün sonra ortaya çıkan belirtilerinden en belirgini gözlerde ve ciltte sararmadır.

·         Soğuk algınlığı ve grip

Hastalık virüsler tarafından meydana getirilen bir burun, boğaz hastalığıdır. 200'den fazla virüsün nezleye yol açtığı bilinmektedir. Hastalığı meydana getiren başlıca virüsler; rinovirüsler, coronavirüsler, adenovirüsler ve RSV (Respiratuar Sinsityal Virus)dir. Nezle, hasta insanların burun boğaz salgılarının damlacık yoluyla etrafa saçılması sonucu kişiden kişiye bulaşır ve el yıkamada yetersizlik, hasta insanın eşyaları ile temas etme, soğuk algınlığı geçiren insanlarla yakın temas bulaşmayı arttıran faktörlerdir. Belirtileri; burun akıntısı, kirli, iltihaplı balgam, üşüme titreme, ateş, eklem ve kas ağrısı, halsizlik ile kendini gösterir. Kuluçka süresi 1-3 gün ve belirtileri görünmeden 1 gün önce bulaşabilir. Bulaşıcılık 5-10 gün devam edebilir.

·         Giardiyazis

Yaban hayvanlarının ve evcil hayvanların dışkılarında sıkça bulunan bir parazit tarafından oluşturulan bir bağırsak hastalığıdır ve dışkı ile dışarı atılır. Parazit ile kirlenmiş suların içilmesi ya da bu tür sularda yıkanmış çiğ besinlerin yenmesinden dolayı hastalık bulaşabildiği gibi enfekte kişilerin yemek hazırladığı ortamlarda da parazitin bulaşması mümkündür. Giardiyazisin en temel belirtisi hafif ya da şiddetli ishal olup ayrıca geğirme, gaz çıkarma, karına giren sancılar ve hazımsızlık sayılabilir.

·         Uyuz enfeksiyonu

Sarcoptes scabiei olarak bilinen bir akardan kaynaklanan cilt hastalığıdır. Tedavi edilmeyen bu mikroskobik akarlar cildinizde aylarca yaşayabilir. Cilt yüzeyi üzerinde çoğalırlar daha sonra içine girer ve yumurta bırakırlar. Bu ciltte kaşıntılı, kırmızı bir döküntü oluşturur. Uyuz hastalığı, akarın bulunduğu kedi ve köpek gibi hayvanlarla temas özellikle aynı kıyafetleri giyen, aynı yatağı veya aynı havluyu paylaşan kişiler arasında daha kolay yayılır.

·         Pediculosis (kafa biti enfeksiyonu)

Yetişkin biti susam tohumunun büyüklüğündedir yani 2-4 mm, 6 bacağı (her biri pençeli) ve ten renginde olup dişiler genellikle erkeklerden daha büyüktür Yetişkin bir bit insanın kafasında 30 güne kadar yaşayabilir ve olgunlaştığında günde 10 yumurta bırakabilir. Yakın kişisel temas, başlığın, şapkanın paylaşılması ana aktarım şeklidir. Kafa kafaya temas, bitlerin en yaygın bulaşma yoludur.

·         Kancalı kurt enfeksiyonu

Deriden kan damarlarına geçen kancalı kurtlar akciğerlere ulaşabilirler. Hastalık; nemli ve oksijenli toprakta gelişen yavru kancalı kurtlarla deri yoluyla bulaşır. Cilde giriş yerlerinde kaşıntılı bir kızarıklık meydana gelebilir. Bu parazitler akciğerlere ulaştıklarında küçük hava yollarına giderek öksürüğe neden olabilirler. Öksürük sırasında yukarı doğru çıkan larvalar yutularak sindirim sistemine geçerler. Bu sayede ince bağırsaklara yerleşen larvalar gelişimlerini tamamlayarak yetişkin haline gelirler ve larvalar dışkı ile dışarı çıkarlar. İştah kaybı, ishal, solukluk, halsizlik, dışkıda yumurta ve kan görülmesi, ağızdan kanlı salya gelmesi gibi belirtileri vardır.

·         İplik kurdu enfeksiyonu

Kıl kurdu da denilen çok yaygın bir bağırsak parazitidir. Yanlışlıkla yutulan veya solunması yoluyla vücuda giren yumurtalardan çıkan larvalar, ince bağırsakta birkaç hafta içinde yetişkin kurtlara dönüşür ve daha sonra kalın bağırsağa giderek yerleşir. Kıl kurdu yumurtaları, kirli ellerde, yüzeylerde ve nesnelerde bulunabilir.

Bir soru: Günde 5 defa abdest almanın bu hastalıklara yakalanma ihtimalini azaltması sizce de mümkün olabilir mi?