Hayatın Tanıkları

HAYATIN TANIKLARI; SAAT KULELERİ

Buluşma yerleri günümüzde pastane ve cafeler ama eskiden saat kuleleriydi hatta bir yer tarif ederken kuleler kullanılırdı. Günümüzde dış çekim gelin fotoğrafları artık onların önünde çekiliyor önceden şehrin simgesi niteliğinde olan saat kuleleri önünde çekilirdi fotoğraflar. Doğal afetlere dayanan ve günümüze kadar gelen saat kuleleri bize geçmişten kalan eşsiz paha biçilmez değerlerdir birçoğumuz bunu bilmesekte…  Hayatın tanıkları durumundaki bu saat kuleleri, değişik mimari özellikleri ve öyküleri ile kentlerin simgesi olmuştur. Kimse saati öğrenmek için kulelere bakmasa da onlar zamana tanıklık etmeye ve bunu yaparken ne enteresan bir şeydir ki zamanı gösterirken zamana karşı ayakta kalmaya, direnmeye devam ediyor. Saatçiliğe meraklı olan Sultan 2.Abdülhamit devrinde yaygınlaşmış ve ülkemizin her yanına inşa edilen saat kulelerini Adana’dan başlayarak bir Anadolu turuyla tanımaya çalışacağımız bir gezintiye çıkalım.

Adana Saat Kulesi

Ziya Paşa'nın valilik döneminde 1879 yılında yapımına başlanan ve 1882 yılında Vali Abidin Paşa tarafından tamamlanmıştır. Adana Saat Kulesi, 32 mt. yüksekliğinde 8x8 mt. oturumunda olup, kesme taştan yapılmış tır. Eski Hükümet Meydanı Ali Müfit Caddesi üzerinedir. Kulenin dört tarafında saat kadranı vardır ve Almanya'dan 1925 yılında getirilen saat makinesiyle yenilenmiştir. 110 basamağı bulunan ve en üstündeki çan bölümünde "Societe Jntibah Tourhan Djemala a co Adana Turkei" yazıyor.

Ankara Saat Kulesi

Sekizgen planlı yapının boyu 9 mt.dir ve Ankara kalesinin hisar kapısının sol burcu üzerine inşa edilmiştir. M.Ö.200'lere uzanan tarihiyle Roma, Bizans, Sasani, Selçuklu, İlhanlı dönemlerinde onarım gören Ankara Kalesi yeni düzenlemelerle daha turistik hale gelmiştir ve kitabesinde 1884 yılında Ankara Valisi Sırrı Paşa tarafından yaptırıldığı yazmaktadır.

Antalya Saat Kulesi

Antalya kent merkezinde Kale kapısı olarak bilinen yerin doğusunda ve bir burç üzerindedir. 1901’de Anadolu’da birçok kentte olduğu gibi kulenin saati Alman İmparatoru II.Wilhelm tarafından hediye edilen ve II. Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yılı anısına Sadrazam Küçük Said Paşa tarafından yaptırılmıştır. Beş köşeli burç üzerinde inşa edilen Antalya Saat Kulesinin zemininden tepe noktasına olan yüksekliği 14 metre, burcun üzerinden ise 8 metredir.

Balıkesir Saat Kulesi

1829 yılında Girit’li Mehmet Paşa tarafından İstanbul Galata Kulesinin benzeri olarak silindir şeklinde yaptırılmış ancak 1897 yılındaki deprem nedeniyle yıkılınca, 1901 yılında Mutasarrıf Ömer Ali Bey tarafından bugünkü şekliyle yeniden yaptırılmıştır. Kare prizma şeklindeki kule 5 katlı ve 20 mt. yüksekliğinde, beyaz kesme taş ile yapılmıştır. 5. katta dört yönde birer kadran yer almaktadır ve üzeri kurşun kaplı kubbeli bir çatısı bulunmaktadır.

Bilecik Saat Kulesi

Eskişehir’den Bilecik’e girerken ilk göze çarpan eserlerden biri  Bilecik Saat Kulesi’dir. Kule Ertuğrul Mutasarrıfı -valisi- Musa Kazım tarafından kare plan üzerine ilk iki katı kesme taş diğer katları ahşap olarak 1907 yılında yaptırılmıştır. Dört cephesinde kadran bulun kule 15 mt. yüksekliğindedir.

Bursa Saat Kulesi

Bursa Saat Kulesi, Tophane Parkı içinde Osmanlı İmparatorluğu'nun kurucusu Sultan 1.Osman ve Sultan Orhan türbelerinin kuzeyinde bulunuyor. İlk olarak Osmanlı Padişahı Sultan Abdülaziz döneminde yaptırılmış ancak 1900’lü yıllarda bilinmeyen bir tarihte yıkılmıştır. 2 Ağustos 1904’te yapımına tekrar başlanmış olan Saat Kulesi, 31 Ağustos 1905’te tamamlanarak II. Abdülhamit’in tahta çıkışı şerefine Vali Reşit Mümtaz Paşa tarafından törenle hizmete sokulmuştur. 4.65 x 4.65 mt. planlı, 6 katlı saat kulesi, 33 metre yüksekliğindedir. Her cephesinde saat kadranı yer alan kulenin çanı ise 90 cm. çapındadır.

Çanakkale Saat Kulesi

İtalyan Fahri Konsolosu Vitalis Gaptiorele'nin finansmanıyla Sancakbeyi Cemil Paşa tarafından 1896'da yaptırılan kule 20 metre yüksekliğinde olup, ilk önce 4 kat olarak inşa edilmiş, çevresindeki binaların yüksek yapılması sonucu denizden görülebilmesi için daha sonra bir kat ilave edilmiştir. Kare planlı kulenin birinci katının kenarlarının uzunluğu 4.5 mt. diğer katları ise daha dar inşa edilmiştir. Çanın bulunduğu 5. katın üstünde kurşun kaplı bir kubbeyle yer almaktadır.

Çankırı Saat Kulesi

İsviçre’de yapılan saat 1860 yılında II. Abdülhamit tarafından İstanbul'dan gönderilmiş. Kare planlı yapı 15 mt. yüksekliğindedir. Dört yüzeyinde saat kadranı olan kuleden çan sesinin iyi duyulabilmesi için, saat odasına küçük pencere yerlere yerleştirilmiştir.

Çorum Saat Kulesi

Kule Hürriyet Meydanında yer almaktadır ve 1894 yılında Yedisekiz Hasan Paşa'nın tarafından yaptırılmış. Sekizgen taban üzerinde minare stilindeki saat kulesinin 3,9 mt. çapındadır. Sarı renkli kesme kum taşından inşa edilen kulenin şerefe çevresi demir parmaklık çevirirken, şerefe bölümü üzerinde iki katlı saat odası bulunmaktadır.

Gerede Saat Kulesi

Sultan II. Abdülhamit tarafından 1881 yılında inşa edilmiş. El yapımı saat makinesi 110 yılı aşkın süre hizmet vermektedir. Tamamen ahşap olan ve içerisinde 58 basamaklı ahşap merdiven bulunan kule, kare oturumlu ve 12 mt. yüksekliğinde olup, tek cephesinde saat kadranı bulunmaktadır. Saat kulesinin gövdesi önceleri beyaz olup, son yıllarda kahverengi ahşap rengine bürünmüş.

İstanbul Dolmabahçe Saat Kulesi

Sultan II.Abdülhamid tarafından 1890 ve 1895 yılları arasında Sarkis Balyan adında zamanın saray mimarına Neobarok ve Ampir tarzında yaptırılmıştır. Saat kulesi, 12x12 metre ve dört katlı olup kademeli olarak daralmaktadır. Açıklıklar, yarım daire kemerli olup, kapı üstü hizasında dört tarafında birer barometre yer alır. Kapı üstü hizasında, dört tarafına dört ayrı barometre konuldu. Barometrelerde, hava durumları “Fırtına- Rüzgar, Yağmur- Mütehavvil - Eyi Hava – Sabit Hava” yazılıdır. Paul Garnier markalı saatler Fransa’dan getirtilmiş ve Saatçibaşı John Meyer tarafından dördüncü kat alınlıklarına, makineleri ise üçüncü kata yerleştirilmiştir. 1979 yılında saatler kısmen elektronik sisteme çevrildiler.

İstanbul Etfal Hastanesi Saat Kulesi

II. Abdülhamid'in ölen kızı hayrına hastane, camii ve saat kulesi yapılması emriyle 1907 yılında Şişli Etfal Hastanesinin bahçesine yaptırılan saat kulesi Raimondo D'Aronco tarafından tasarlanmış, hastanenin baş mimarı Mahmud Şükrü Bey'in de katkılarıyla F. Pellini tarafından yapılmıştır. Yaklaşık 20 metre yüksekliğindeki kule kenarları 4,30 mt. uzunlukta kare plan üzerinde inşa edilmiştir. Kulenin inşaatında mermer ve Hereke taşları kullanılmış olup, kulenin saat odasına çıkış döner demir merdivenle sağlanmış. Saat Kulesinin ön yüzünde, Sultan Abdülhamid'in tuğrasının yer aldığı 4 kitabe bulunmaktadır.

İstanbul Nusretiye (Tophane) Saat Kulesi

Tophane Kasrı ve Nusretiye Camii'nin deniz tarafında bulunan Nusretiye Saat Kulesi, Sultan Abdülmecit tarafından inşa ettirilmiştir. Kule neoklasik yapısı itibariyle farklı mimari yapıya sahip olup, giriş kapısında Abdülmecit'in tuğrası bulunmaktadır. Yukarı doğru kademeli olarak daralan Nusretiye Saat Kulesi 4 kattan oluşmaktadır. Kare kenarının uzunluğu 4.35 mt. olan kulenin yüksekliği 15 mt.dir.

İstanbul Yıldız Saat Kulesi

1890 yılında yaptırılmıştır. Köşeleri kırık bir kare plan üzerinde yükselen, üç katlı kule sivri ve dilimli bir kubbe ile örtülüdür. Osmanlı ve Neo-Gotik tarzda 3 katlı ve sekizgen bir plana sahiptir. İlk katında 4 yazıt bulunmaktadır. İkinci katta bir termometre ve barometre vardır. En üst katta ise saat odası bulunmaktadır. 1993 yılında onarımdan geçirilmiştir. Dekoratif çatının üzerinde bir pusula dairesi bulunmaktadır. Tepesinde rüzgârgülü taşıyan Yıldız Saat Kulesi, oldukça süslü bir çatıyla kaplıdır.

İzmir Saat Kulesi

Sultan 2.Abdülhamit'in tahta çıkışını 25. yıldönümüne yetiştirilmek üzere 1901'de bazı parçaları yurt dışından getirilerek bir Belçika firmasının projesiyle inşa edilen kulenin saati ise Alman İmparatoru 2.Wilhelm tarafından hediye edilmiş olup, 81 m2 taban üzerinde sekizgen şeklinde inşa edilmiş ve 25 mt. yüksekliğindedir. Kule platformu mermerden diğer tarafları kesme taştan yapılmıştır. Şadırvan anlayışında tasarlanmış kulenin dört tarafında çeşme bulunmaktadır.  Doğu ve Batı yönlerinde birer Osmanlı arması, Kuzey ve Güney yönlerinde ise Sultan II. Abdülhamit’in tuğraları kabartma olarak yapılmıştır. 4 cephesinde 75 cm.çapında kadran bulunmaktadır.

Kayseri Saat Kulesi

Kayseri Mutasarrıfı Haydar Bey tarafından 1906 yılında yaptırılmaya başlanan kule 1907 yılında açılmış. Üç katlı olarak kesme taştan, kare planlı olarak inşa edilen kulenin içi silindir biçimindedir ve 10 mt. yüksekliğinde olup, çinko çatı ile son bulmaktadır. Kulenin dört yüzeyinde de Latin harfli kadranları bulunuyor.

Kocaeli/İzmit Saat Kulesi

Saat kulesi, köşelerinde ikişer sütun ve kenarlarında çember şeklindeki kemerli sebiller bulunan kare bir kaide üzerinde yükselmektedir. Neoklasik mimari özelliklere sahiptir. 1901 yılında Sultan II. Abdülhamit in tahta çıkışının 25. yılı nedeniyle İzmit Mutasarrıfı Musa Kazım Bey tarafından yaptırılmıştır. Kulenin dördüncü katında saat odası, dört cephesin de ise 80 cm çapında saat kadranı göze çarpar. Kule üç pencereli üzeri kurşun kaplı saçaklı bir çatı ile son bulmaktadır.

Merzifon Saat Kulesi

Osmanlı Padişahı I. Mehmed'in emri ile 1414 tarihinde Mehmet Memişoğlu Ebubekir tarafından yapılmıştır. Merzifon Çelebi Mehmet Medresesinin anıtsal giriş kapısı üzerinde tuğladan silindir şeklinde yapılmış olup, gövdesinde bir de şerefe bulmaktadır. Bu gövde üç çember ile daha hareketli bir görünüm kazandırılmıştır. Dört tarafında kadran bulunmaktadır ve çanının sesinin iyi duyulabilmesi için her yöne yuvarlak kemerli birer pencere açılmıştır.

Niğde Saat Kulesi

Niğde Saat Kulesi, Niğde Kale surlarının kuzeyinde, bir ortaçağ burcuna, 1866 yılında Vali Ziya Paşa tarafından inşa ettirildi. 41 mt. yüksekliğinde olan kule sekizgen planlı, altı katlı ve kesme taştan yapılmıştır. Kulenin dördüncü katında şerefe bulunmakta olup, şerefesinin üst kısmında kente bakan bir saat kadranı yer alır.

Safranbolu Saat Kulesi

Kastamonu Valisi Mehmet İzzet tarafından 1797 yılında eski Hükümet Konağı'nın arkasında inşa edilen kule, günümüzde Safranbolu Cezaevi sınırları içerisinde yer almaktadır. 20 mt. yüksekliğinde kare taban olarak kesme taştan yapılmıştır.

Sungurlu Saat Kulesi

Sungurlu Saat Kulesi, 1892 de Kaymakam Edip Bey tarafından yaptırılmış olup,  Belediye Meydanında yer almaktadır. Kare taban üzerine kesme kum taşı blokları kullanılarak inşa edilen kule 19 mt. ve 7 katlıdır. Geniş saçaklı, ahşap çatı içinde saat çan'ı ve çevresinde aydınlık pencereleri yer alıyor. Dört yüzeyi saat kadranlı kulenin 6. Katında demir parmaklıklı balkon bulunmaktadır.

Şanlıurfa Saat Kulesi

Şanlıurfa ilinin Eyyübiye merkez ilçesinde bulunan ssat kulesinin ne zaman inşa edildiği bilinmiyor ancak Ulu Caminin 30 metrelik minaresine 1927-1945 arası bir dönemde eklenen saat ile oluşmuştur. Tarihi kentin en eski camilerinden Ulu Camii eski bir Sinagog, M.S. 5.yüzyılda St. Stephan Kilisesi'ne dönüştürülür ve 1170-1175 yıllarında camiye çevrilir. Kilise'nin çan kulesi minareye daha sonra dört cephesine yapılan saat kadranı ile saat kulesine çevrilmiştir.

Tarsus Saat Kulesi

Mersin'in Tarsus ilçesinde bulunan Ulu Caminin eski minare kaidesi 1895 yılında kaymakam Ziya Bey tarafından saat kulesine dönüştürülmüştür. Kule kesme taştan ve sekizgen gövdeli olarak 30 m. yüksekliğindedir. Ayrıca saat odası etrafınızda demir parmaklıklı balkon yer alırken, dört yöne bakan dairesel saat kadranları, Arap rakamları ile oluşturulmuştur.

Tokat Saat Kulesi

Abdülhamid'in tahta çıkışının 25. yılı şerefine 1902'de yaptırılan kule 33 metre yüksekliğindedir. Kesme taştan yapılmış kule gövdesi dört katlı olup, her kat arası işlemeli kuşaklarlarla çevrilidir. Saat kulesinin en üstünde çepeçevre demir korkuluklu balkon ve sekizgen saat odası ile dört cephesinde saat kadranı bulunuyor.

Yenişehir Saat Kulesi

Bursa ilinin Yenişehir ilçesinde bulunan saat kulesi. Sultan II. Abdülhamit'in tahta çıkışının 30. Yılında; 1906'da yapılan orijinal kulenin Yunan İşgali sırasında büyük oranda zarar görmesi üzerine 1936 yılında inşa edilmiştir. Kule sekizgen planlı, dikdörtgen kesme taştan yapılmış olup, 7 katlı 25 metre yüksekliğindedir. Kurtuluş savaşının ardından toplanan silahların demir aksamın eritilerek tamiratının yapıldığı söyleniyor. Bu sebeple zafer kulesi olarak da anılmaktadır. Kulenin 6. katında dört bir tarafa bakan saat katranları yer almaktadır.

Türkiye'nin çeşitli yerlerine yaptırılmış olan saat kuleleri sadece bu kadar değil;  Muğla, Erzurum, Kastamonu, Mudurnu, Burdur, Amasya, Bayburt, Elazığ, Eskişehir, Sivrihisar, Sungurlu, Ladik, Vezirköprü, Siirt, Sinop, Zile, Trabzon, Yozgat ve daha bir çok yerde yaşamlarına devam ettiren Hayatın Tanıkları saat kuleleri bulunmaktadır. Çeşitli sebeplerle hayata yenik düşenler ise fotoğraflarda yaşamlarına devam ediyor.